Kiedy odwiedzam groby moich bliskich, rodziców i dziadków, zwykle przypominam sobie to, co od
nich otrzymałem. Wraca wtedy wspomnienie pewnego warsztatu, podczas którego miałem
wyobrazić sobie stojących za mną rodziców, a za nimi ich rodziców i następujących kolejno
wcześniejszych pokoleń przodków. W pewnym momencie zdałem sobie sprawę, że za moimi plecami
stoi, metaforycznie, armia ludzi, za sprawę których jestem tu, gdzie jestem. Poczułem moc płynącą z
ich wsparcia oraz to, że nie jestem sam, z czegoś wynikam, jestem czegoś plonem. Uświadomiłem
sobie rodzaj zakorzenienia, przechodzący w odczucie spokoju. Oni, również ci, których nigdy nie
poznałem, i ich energia są za moimi plecami, wzmacniając w podążaniu własną ścieżką. Od tego czasu
z innym nastawieniem chodzę na cmentarze i odwiedzam rodzinne groby. Chcę przypominać sobie o
tym wsparciu i okazać wdzięczność.
A co, jeśli część wspomnień związanych ze zmarłymi nie należy do przyjemnych? Co jeśli doznaliśmy z
ich strony bólu, zranienia, odrzucenia? Nie chodzi mi o to, by pudrować przeszłość, widzieć ją w
nienaturalnie pozytywnych barwach. Pomaga mi w takich sprawach chęć spojrzenia na moich
przodków, jak na zwykłych ludzi, który cierpieli, bywali słabi, nie potrafili radzić sobie z różnymi
sferami życia, popełniali błędy – byli tacy, jak ja. Robili to, co byli w stanie robić, dali tyle, ile mogli.
Chcę potrafić im wybaczyć i jednocześnie dostrzegać to, co dobrego wnieśli, również w moje życie.
Chcę okazać wdzięczność i być w stanie czerpać z ich wsparcia. Wolę to, niż ciągłe poczucie żalu i
pretensji za przeszłość.

Wiele się dziś mówi o praktykowaniu wdzięczności, sam przez lata trzymałem przy łóżku dziennik, w którym zapisywałem to, za co czułem wdzięczność danego dnia. Nie zawsze było to łatwe, aby uświadomić sobie, czy rzeczywiście czuję wdzięczność, czy raczej myślę, że powinienem ją czuć. Dużą zmianę spowodowało we mnie poznanie japońskiej metody naikan, stosowanej w terapii i rozwoju osobistym. Wykorzystuje się w niej trzy pytania, które można zadawać sobie na koniec dnia: Co dziś dostałeś? Co dałeś? Jaką trudność lub kłopot sprawiłeś? Rozwijając odpowiedź na te pytania bardziej zdajemy sobie sprawę, od kogo i jak wiele otrzymaliśmy tego dnia. Rzeczy, które wydają się oczywiste: posiłek, rozmowa, pomoc, przestają takimi być, zauważamy je, jako dary, czyjś wkład w nasz dzień, czyjąś energię i uwagę. I kiedy sobie to uświadamiamy na poziomie mentalnym, rodzi się uczucie wdzięczności, wtedy już niewątpliwie prawdziwe. A podążając za kolejnymi pytaniami możemy zacząć dostrzegać różnicę pomiędzy tym co otrzymaliśmy, a tym co daliśmy. W moim przypadku zwykle więcej jest tego pierwszego. Ale również potrafię docenić to, co daję i odczuć radość. I wreszcie pytanie o sprawiony kłopot według metody naikan jest okazją do zwiększenia świadomości swoich uczynków i ich wpływu na ludzi, okazją do autorefleksji. Nie chodzi tu o biczowanie się i wbijanie w poczucie winy, ale o bardziej realne spojrzenie na samego siebie. Często po uczciwym odpowiedzeniu na nie rodzi się we mnie naturalna chęć dokonania zmiany, zrobienia czegoś inaczej kolejnym razem. Traktuję to, jako element higieny psychicznej. Praktykuję trzy pytania naikan przed zaśnięciem każdego wieczora od prawie roku i czuję, że weszły mi już w krew. Lubię ten moment w łóżku, kiedy w myślach szukam odpowiedzi. I zwykle rodzi się we mnie wdzięczność za to, co przeżyłem tego dnia, za to co dostałem i przyjąłem i za to, że mogłem coś z siebie dać.

W niedzielę zakończył się kolejny, już dwudziesty pierwszy, warsztat „Czułość i Moc”, pierwszy etap
programu Męska Ścieżka. Uczestnicy w różnym wieku, z różnych stron Polski, o odmiennych
życiowych losach, ale w jednym podobni – pragnący wziąć życie w swoje ręce, odmienić to, co im
przeszkadza, gotowi wziąć odpowiedzialność za własny los. Tak właśnie zaczyna się praca nad sobą,
od wyjścia z roli ofiary rozmaitych okoliczności, przez określenie intencji – czego pragnę? co chcę
zmienić? A potem budowanie wewnętrznej siły do poruszania się naprzód, krok po kroku.
Podczas tego warsztatu zajmowaliśmy się dwiema stronami męskiej – ludzkiej – natury: mocą,
walecznością, determinacją oraz czułością, wrażliwością, delikatnością. Oba elementy, dostęp do nich
adekwatnie do sytuacji, decydują o jakości odczuwania życia, głębi i zdrowiu relacji z innymi ludźmi, o
naszym poczuciu ugruntowania w sobie. W trakcie różnorodnych ćwiczeń, rozmów i doświadczeń
mężczyźni mogli sprawdzić, jaki mają dostęp każdego z nich, zwiększać samoświadomość. Mogli też
rozwijać oba aspekty swojej natury już teraz, w praktyce działania i odczuwania. W trakcie
warsztatów niewiele jest teorii, pracujemy tak, by uczestnicy mogli poprzez doświadczenie wyciągać
własne refleksje i wnioski, badać własne potrzeby i styl funkcjonowania, sami określać, co dla nich
oznacza bycie mężczyzną. Patrząc na ich oczy, które z dnia na dzień pałają coraz jaśniejszym blaskiem,
słysząc ich głosy, coraz głębsze i płynące z wnętrza, odczuwam tę zmianę, jaka zachodzi. We mnie też
narasta radość, szczęście, że mogę w tym uczestniczyć. Czuję szacunek do każdego z nich, że zdobył
się na odwagę, by podjąć wyzwanie, wstąpić na nieznaną ścieżkę, pokonał lęk, o którym mówi wielu,
związany z pobytem w męskiej grupie. Wyruszył we własną podróż, podróż w głąb siebie.

Co naprawdę oznacza bycie „Miłym Facetem”? Okazuje się, że wcale nie chodzi o autentyczną
życzliwość wobec ludzi, ale o przesadne zabieganie o ich akceptację. Kosztem wyrażania swoich
potrzeb, swojego zdania, pozwalając innym na przekraczanie swoich granic. W efekcie rodzi się w nim
frustracja i niechęć wobec ludzi, a także samego siebie. Czuje bezsilność i, często skrywaną, złość na
innych, że nie rozumieją – nie odgadują jego potrzeb. Tworzy relacje oparte na nieszczerości –
zamiast komunikować wprost to, na czym mu zależy i to, czego nie chce, próbuje zrealizować swoje
potrzeby manipulując innymi. Sam często nie wie, czego naprawdę pragnie, kim chce być. Przegląda
się w oczach innych ludzi i, jeśli oni go aprobują, to chwilowo czuje ulgę. Dlatego tak bardzo boi się
konfliktów, próbuje jak najszybciej załagodzić sytuacje konfliktowe i rozładować potencjalne
napięcie. Życie ma być gładkie, ale czy wtedy może być autentyczne? Co, jeśli wyrażenie swojego
zdania lub ochrona własnych granic spowodują niezadowolenie drugiej osoby? Tworzy to kwadraturę
koła.
Amerykański psycholog Robert Glover określa to syndromem „Miłego Faceta” (ang. Nice Guy). W
swojej książce „No More Mr Nice Guy” opisuje źródła takiej postawy u mężczyzn oraz ścieżkę wyjścia,
którą nazywa „zdrowieniem”. Pierwszym krokiem jest skonfrontowanie się w poczuciem odrzucenia,
którego, w jakiejś formie, doświadczyliśmy w dzieciństwie. Kolejnym zobaczenie mechanizmów, z
pomocą których zabiegamy o akceptację i sympatię oraz kosztów, jakie, robiąc to, ponosimy.
Następnie ważne jest danie sobie przyzwolenia do odczuwania potrzeb i wyraźne nazwanie ich, by w
rezultacie zacząć je, małymi krokami, realizować. Dalej idzie zrozumienie własnych granic i rozwój
umiejętności ich wyznaczania. A wszystko to prowadzi do lepszego zrozumienia i zaakceptowania
samego siebie oraz wnoszenia swojej autentyczności do relacji z innymi ludźmi. Z szacunkiem dla
siebie i innych, z wewnętrznym ugruntowaniem.

„Ten sam spokój, jaki odczuwam w lesie, przychodzi, gdy kładę się na płaskiej skałce na
brzegu morza, czy na miękkim mchu na terenach poza górną granicą lasu. Kiedy tam leżę, w
miejscu, do którego dotarłem pieszo, jestem przekonany, że to, co w życiu najlepsze, nic nie
kosztuje” – twierdzi norweski podróżnik i filozof Erling Kagge. Czy też to zauważasz? Czy
zdarzają ci się chwile, kiedy doświadczasz czystej radości, płynącej z życia, istnienia i
odczuwania? Zwykle, kiedy kupuję sobie nową rzecz, przyjemność trwa stosunkowo krótko,
po jakimś czasie przedmiot staje się po prostu użytkowym (w najlepszym razie) elementem.
Gorzej, gdy idzie w odstawkę i okazuje się niepotrzebnym gratem. Inaczej jest z
doświadczeniem, przeżyciem czegoś, co wraca w pamięci i wciąż napełnia mnie energią.
Widok z górskiego szczytu, chłodna kąpiel w jeziorze, leżenie na nagrzanym piasku.
Pamiętam huk fal oceanu i wilgotną bryzę na twarzy, muzykowanie z grupą bliskich ludzi przy
ognisku, płonącym długo w noc na plaży. Pamiętam satysfakcję po przejściu trudnego
górskiego szlaku w Czarnogórze. Radość z wyczekiwanego powrotu żony do długim
wyjeździe, nasze czułe spotkanie. Ciepło porannego słońca po biwaku w górach, gdzie w nocy
burza przemoczyła mnie do nitki. List od córki, w którym składa mi serdeczne życzenia i dzieli
się swoimi refleksjami na temat naszej relacji. Wszystko to nie do kupienia. Nie oddałbym
tego za nic.